Η Ζηνοβία (Septimia Zenobia ) Βασίλισσα του Κράτους της Παλμύρας (Αίγυπτος, Εγγύς Ανατολή, τμήμα Μικράς Ασίας) κήρυξε ανεξαρτησία από τους Ρωμαίους. Το 267 μ.Χ. βάφτισε τον εαυτό της «Αυγούστα», κάτι που προκάλεσε την οργή της Ρώμης. Ο Αυτοκράτορας Αυριλιανός ηγήθηκε ενός αξιόμαχου σώματος στρατού με το οποίο πολιόρκησε την Παλμύρα και την κατέλαβε νικώντας κατά κράτος τον στρατό της Ζηνοβίας. Το 274 μ.Χ. η Ζηνοβία παρέλασε δεμένη με χρυσές αλυσίδες κάτω από την αψίδα του Θριάμβου στην Ρώμη. Ο Αυρηλιανός της χάρισε την ζωή και μια πολυτελέστατη βίλα στο Τίβολι της Ιταλίας.
Η Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας καταστράφηκε σχεδόν ολοκληρωτικά απο τον Αυριλιανό μαζί με όλο το προάστιο "Βρουχείον" στο οποίο βρισκόταν τα βασιλικά ανάκτορα της πόλης.
Για κάποιους το μένος του Αυρηλιανού ενάντια στην Αλεξάνδρεια δικαιολογείται απο το γεγονός πως οι Αλεξανδρινοί υποστήριξαν τον εραστή της Ζηνοβίας, Φίρμο, ο οποίος πολέμησε στο πλευρό της ερωμένης του ενάντια στον Ρωμαϊκό στρατό. Πράγματι ο Φίρμος θανατώθηκε μετά την σύλληψή του με σταυρικό θάνατο. Όμως κανένας κάτοικος της Αλεξάνδρειας δεν διώχθηκε. Ο Αυρηλιανός αρκέστηκε στο να καταστρέψει το «Μουσείον» εκ θεμελίων καθώς και το μεγαλύτερο μέρος της βασιλικής συνοικίας του «Βρουχείου»,εκεί ακριβώς όπου υπήρχαν τα πολλαπλά κτίρια της Βιβλιοθήκης, θέλοντας να εξαφανίσει από προσώπου Γης τον Πυρήνα της Γνώσης, την οποία η Αλεξανδρινή Βιβλιοθήκη υπηρετούσε.
Η Γνώση , υπήρξε για εκείνον η αιτία της Αποστασίας και που δεν βρισκόταν αλλού παρά στο σύνολο των εγκαταστάσεων και στην Λειτουργία της φημισμένης Βιβλιοθήκης.
Η Γνώση ήταν για τον Μονάρχη το αίτιο κάθε απείθειας και αμφισβήτησης της δικής του Αρχής.
Η Βιβλιοθήκη της Αλεξανδρείας
Υπήρξε το κόσμημα της πόλης που ίδρυσε ο Μ. Αλέξανδρος το 320 π. Χ.
Η έναρξη της δημιουργίας της οικουμενικής βιβλιοθήκης έγινε όταν ο Δημήτριος ο Φαληρέας, μαθητής του Αριστοτέλη και σύμβουλος του Πτολεμαίου του Α’, εισηγήθηκε στο φαραώ την ίδρυση ενός μεγάλου ερευνητικού κέντρου με μια παγκόσμια βιβλιοθήκη, όπως ακριβώς την ονειρεύτηκε ο μεγάλος στρατηλάτης.
Το όραμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου ξεκίνησε να πραγματοποιείται από τον Πτολεμαίο τον Α’, στην Αλεξάνδρεια, όπου και ιδρύθηκε το Μουσείο και η Αλεξανδρινή Βιβλιοθήκη.
Έτσι άρχισε η συγκέντρωση του επιστημονικού και πολιτιστικού πλούτου, ο οποίος ήταν διασκορπισμένος σε πολλές μικρές συλλογές και βιβλιοθήκες.
Με τον τρόπο αυτό, ουσιαστικά, εκπληρωνόταν το όνειρο και η φιλοσοφία του ίδιου του Αριστοτέλη.
Η Βιβλιοθήκη αποτέλεσε έναν χώρο όπου άνθησαν οι επιστήμες, το πρώτο ίσως αρχαίο πανεπιστήμιο, καθώς και αποθήκη ενός τεράστιου όγκου γνώσεων, ανυπολόγιστης πνευματικής αξίας.
Σύντομα έγινε φανερό ότι η πρόθεση των Πτολεμαίων δεν ήταν απλώς η καταγραφή και διατήρηση όλης της επιστημονικής και καλλιτεχνικής γνώσεως αλλά και η μεταβολή της ελληνικής γλώσσας σε παγκόσμια, καθώς οι σχέσεις και το εμπόριο των Ελλήνων με τους αυτόχθονες λαούς προϋπέθετε τη γλωσσική επικοινωνία.
Για το σκοπό αυτό αποφασίσθηκε και η ίδρυση μεγάλων πολιτιστικών κέντρων γύρω από τη βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας και η μετάφραση των μεγάλων ιστορικών έργων των λαών της ανατολής στην ελληνική γλώσσα.
Στα «Προλεγόμενα εις τον Αριστοφάνην» αναφέρεται ότι η Ανακτορική Βιβλιοθήκη περιείχε 400.000 συμμιγείς και 90.000 αμιγείς κυλίνδρους, ενώ ο Αμμιανός υποστήριζε ότι ο πλούτος της βιβλιοθήκης ανερχόταν σε 700.000 κυλίνδρους
Είχε πολλά διαμερίσματα και λειτουργούσε ως ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα στο οποίο έμεναν και εργάζονταν διασημότητες της επιστήμης, των γραμμάτων και των τεχνών, όπως ο μαθηματικός Ευκλείδης, ο αστρονόμος Αρίσταρχος, ο γεωγράφος Ερατοσθένης και ο ποιητής Θεόκριτος.
Εκτός από τους χώρους όπου φυλάσσονταν τα βιβλία, τους χώρους μελέτης συγγραφής και αντιγραφής, η Βιβλιοθήκη διέθετε και πολλά εργαστήρια, αστεροσκοπείο, βοτανικό και ζωολογικό κήπο, καθώς και άνετους ξενώνες για τους φιλοξενούμενους.
Στην βιβλιοθήκη υπήρχε και πλούσια εκδοτική δραστηριότητα επειδή της είχε παραχωρηθεί το δικαίωμα να δημιουργεί αντίγραφο για κάθε χειρόγραφο που εμφανίζονταν στην Αίγυπτο. Για το σκοπό είχε ειδικά εκπαιδευμένο προσωπικό αντιγραφέων.
Ο διάδοχος Πτολεμαίος Β’ ο Φιλάδελφοςτην επέκτεινε, διπλασιάζοντας τον αριθμό των τόμων της. Στην περίοδο της ακμής της, επί Πτολεμαίου Γ’ του Ευεργέτη, γύρω στο 230 π. Χ., ο αριθμός των τόμων είχε ξεπεράσει τις 700.000.
Η καταστροφή της Βιβλιοθήκης της Αλεξανδρείας
Η Φωτιά του Ιουλίου Καίσαρα
Το πρώτο μεγάλο πλήγμα που δέχτηκε η συλλογή της βιβλιοθήκης ήταν το 48 π.Χ., κατά τη διαμάχη μεταξύ Ιουλίου Καίσαρα και Πτολεμαίου του 13ου. Σύμφωνα με τον Πλούταρχο, ο Καίσαρας διέταξε να βάλουν φωτιά στα ίδια του τα πλοία για να αποτρέψει τον εχθρό από το να τους περικυκλώσει, μια φωτιά που στη συνέχεια επεκτάθηκε σε όλα τα κτίρια του λιμανιού. Έτσι κάηκε και ένα κτίριο που αποκαλούνταν Βιβλιοθήκη του Λιμανιού. Στην πραγματικότητα ήταν μια αποθήκη που περιείχε αντίγραφα έργων της βιβλιοθήκης, τα οποία προορίζονταν για εξαγωγή. Το κεντρικό κτίριο, η Ανακτορική Βιβλιοθήκη, βρισκόταν στη βασιλική συνοικία της πόλης, στην οποία βρήκαν καταφύγιο οι στρατιώτες του Καίσαρα από τη φωτιά, κάτι που δεν θα ήταν δυνατόν αν η πυρκαγιά είχε εξαπλωθεί εκεί. Εκτός αυτού, η βασιλική βιβλιοθήκη δεν ήταν η μοναδική της πόλης, καθώς υπήρχαν τουλάχιστον ακόμη δύο, αυτές του ναού του Σεράπιδος και του κτιρίου του Μουσείου. Η τελευταία επικοινωνούσε με την κεντρική Ανακτορική βιβλιοθήκη.
Έτσι μπορούμε να υποθέσουμε πως εφόσον η φωτιά δεν είχε στόχο την Βιβλιοθήκη αυτή καθ’ εαυτή, δεν προκάλεσε και σοβαρές απώλειες στον πλούτο και την Λειτουργία της.
Ο εμπρησμός απο τον Αυρηλιανό
Δεν μπορούμε όμως να πούμε και το ίδιο για την επόμενη καταστροφή που θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε καταλυτική ή ακόμα καλύτερα ολέθρια. Αυτή έγινε κατά την εισβολή του αυτοκράτορα Αυρηλιανού, στην Αλεξάνδρεια το 273 μ.Χ., στην εκστρατεία του ενάντια στο Αυτονομημένο Κράτος της Παλμύρας του οποίου ηγείτο η Βασίλισσα Ζηνοβία. Η νικηφόρα πορεία του Αυρηλιανού και η κατατρόπωση του στρατού της Ζηνοβίας δεν ήταν αρκετή για να πειστεί ο Αυτοκράτορας για την υποταγή του τμήματος εκείνου της Αυτοκρατορίας στην κεντρική εξουσία της Ρώμης. Έπρεπε για τον ίδιο να εξαλειφθούν οι αιτίες της απείθειας και του αισθήματος ανεξαρτησίας και αυτοδιάθεσης. Αίτιά τους – για τον ίδιο - ήταν η Γνώση που η Βιβλιοθήκη απλόχερα μοίραζε. Γι αυτόν ακριβώς τον λόγο η Βιβλιοθήκη μπήκε στο στόχαστρο και γι αυτό καταστράφηκε.
Ένα μεγάλο τμήμα της Αλεξάνδρειας παραδόθηκε στις φλόγες, συμπεριλαμβανομένης και της συνοικίας στην οποία βρισκόταν η βιβλιοθήκη. Η καταστροφή ήταν τεράστια, ανεξάρτητα πως οι μαρτυρίες αυτού του γεγονότος δεν είναι ακριβείς. Υπάρχουν ιστορικοί που αναφέρουν πως μεγάλος αριθμός παπύρων λεηλατήθηκε και μεταφέρθηκε σε άγνωστο προορισμό.
Όταν αργότερα ο χριστιανός αυτοκράτορας Θεοδόσιος αποφασίζει με διάταγμά του την ερήμωση και καταστροφή όλων των παγανιστικών ναών, το 391 μ.Χ, ο πατριάρχης Αλεξανδρείας Θεόφιλος ξεκινά αμέσως με την καταστροφή του ναού του Σεράπιδος, στον οποίο υπήρχε αξιόλογη βιβλιοθήκη. Είναι θέμα αντιδικίας μεταξύ των σημερινών ερευνητών το κατά πόσο η βιβλιοθήκη αυτή λειτουργούσε την εποχή του διατάγματος του Θεοδοσίου. Οι χριστιανοί ιστορικοί Σωκράτης ο σχολαστικός και Ορόσιος αναφέρονται στην καταστροφή αγαλμάτων και θρησκευτικών συμβόλων, χωρίς να κάνουν νύξη για βιβλία. Ακόμα, ο παγανιστής ιστορικός Αμμιανός Μαρκελλινός περιγράφει και αυτός την καταστροφή του Σεραπείου, χωρίς να αναφέρεται σε βιβλία. Έτσι μπορούμε να συμπεράνουμε πως τα βιβλία καταστράφηκαν από τον Αυρηλιανό. Με χαμένη την γνώση της αρχαίας διανόησης ο κόσμος έμπαινε σε μια νέα εποχή πολύ πιο διαφορετική. Με την μισαλλόδοξη στάση του απέναντι στις Επιστήμες, στις τέχνες και τα γράμματα ο ακραίος Αυτοκράτορας έσβησε και το τελευταίο φως του ήδη παρηκμασμένου Αρχαίου πολιτισμού και έσπρωξε τον κόσμο προς τον σκοτεινό Μεσαίωνα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου